Os aditivos alimentarios úsanse para diferentes fins e agrúpanse en 27 clases distintas en función das súas propiedades: edulcorantes, colorantes, conservantes, antioxidantes, emulxentes, espesantes, etc.
A industria alimentaria coa elaboración e utilización de aditivos, responde á demanda dos consumidores para dispoñer dunha ampla variedade de alimentos e en diferentes épocas do ano.
As políticas comunitarias garanten un nivel elevado de protección da vida e da saúde das persoas polo que, antes da posta no mercado dos aditivos alimentarios, avalíase a inocuidade da súa utilización e garántese que os niveis permitidos son os mínimos que se necesitan para conseguir o efecto tecnolóxico desexado.
Antes de que un aditivo sexa aceptado para alimentación é sometido a unhas probas de avaliación toxicolóxica para determinar os posibles efectos nocivos. Todos os aditivos que se usan na Unión Europea son avaliados de forma expresa coa finalidade de comprobar se cumpren cos criterios establecidos pola regulamentación, é dicir, as cantidades utilizadas deben ser seguras, responder a unha necesidade tecnolóxica, non inducir a erro ao consumidor e aportarlle un beneficio.
A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria é a que emite o ditame de conformidade de se un aditivo concreto é seguro ou non para os consumidores e para iso ten en conta os estudos toxicolóxicos e, entre outros factores, a avaliación da exposición a través da dieta. Isto leva implícito que o nivel de uso proposto non exceda do menor nivel necesario para asegurar os resultados desexables no proceso de fabricación do alimento.
Para a autorización tamén se teñen en conta outros factores como sociais, tradicionais, éticos e ambientais así como, para establecer os niveis máximos de uso, factores como a inxestión do aditivo por outras fontes.
Os únicos aditivos que se poden comercializar e utilizar na Unión Europea son os que figuran nas listas positivas publicadas no seu Diario Oficial e nas que se listan os aditivos (nome e o seu número E), os alimentos nos que se poden utilizar e as doses máximas establecidas.
A nivel europeo existe un procedemento establecido para a avaliación e autorización destas sustancias, precedido dunha determinación científica independente realizada ao nivel máis elevado posible do risco que presentan para a saúde humana.
Os aditivos, unha vez autorizados, mantéñense en observación permanente e serán avaliados novamente sempre que sexa necesario, tendo en conta as variacións das condicións de uso e os novos datos científicos.
Os aditivos úsanse con fins distintos. A lexislación da Unión Europea define, entre outras, as seguintes clases funcionais:
- Edulcorantes: sustancias que se empregan para dar un sabor doce aos alimentos ou en edulcorantes de mesa.
- Colorantes: sustancias que dan cor a un alimento ou lle devolven a súa cor orixinal; poden ser compoñentes naturais dos alimentos e sustancias naturais que normalmente non se consumen como alimentos en sí mesmas nin se empregan como ingredientes característicos dos alimentos.
- Conservadores: sustancias que prolongan a vida útil dos alimentos protexéndoos do deterioro causado por microorganismos ou que protexen do crecemento de microorganismos patóxenos.
- Antioxidantes: sustancias que prolongan a vida útil dos alimentos protexéndoos do deterioro causado pola oxidación, como o enranciamento das graxas e os cambios de cor.
- Gelificantes: sustancias que dan textura a un produto alimenticio mediante a formación dun xel.
- Espesantes: sustancias que aumentan a viscosidade dun alimento.
- Potenciadores do sabor: sustancias que realzan o sabor ou o aroma.
Moi raramente os aditivos alimentarios poden causar reaccións alérxicas; neste senso os máis habituais son os seguintes:
- Sulfitos: poden causar problemas en persoas sensibles, especialmente en persoas asmáticas.
- Certos colorantes, como por exemplo a carmina (E 120 ou cochinilla vermella) ou a tartracina (E 102), poden causar reaccións alérxicas en persoas sensibles, producindo conxestión nasal ou urticaria.
A maioría dos efectos secundarios causados polos aditivos alimenticios, soen ser debidos a unha maior sensibilidade da persoa aos mesmos ou ben por un consumo excesivo de alimentos ou produtos alimenticios con presenza dos aditivos. Tal é o caso do consumo excesivo de goma de mascar sen azucre, xa que polo seu contido en sorbitol pode provocar diarreas.
Para a identificación dos aditivos séguese a numeración asignada pola Unión Europea, que vai precedida pola letra E (de Europa) e un número que indica o tipo e a función do aditivo.
